Summary
Palmar-plantar eritrodizestezi sendromu olarak da bilinen el ayak sendromu, çeşitli kemoterapik ajanların kullanımı sonrasında gelişen bir ilaç reaksiyonudur. Palmar-plantar bölgelerde çeşitli derecelerde dizestezi, eritem ve ödemle beraber deskuamasyon izlenir. Dosetaksel, Ara-C, kapesitabin ve 5 FU başlıca sorumlu ajanlardır. Olgumuzda kapesitabin tedavisi sonrası el üstü ve el bileğinde eritem, ödem, deskuamasyon gelişti. Lezyonun lokalizasyon yerinin nadir olması ve litatürde daha önce bildirilmemesi nedeni ile sunuldu.Case Presentation
Elli beş yaşında kadın hasta, sağ retroauriküler kitle nedeniyle kliniğimize başvurdu. Özgeçmişinde, üç yıl önce invaziv duktal karsinom nedeniyle ameliyat olduğu, adjuvan 4 kür kemoterapi ve radyoterapi aldığı öğrenildi. Kitleden yapılan biyopsi invaziv duktal karsinomla uyumlu geldi. Hastaya 6 kür paklitaksel (175 mg/m2) ve kapesitabin (1250 mg/m2 BID) tedavisi planlandı. Hasta tedavisinin 3. siklusunda ellerinde yanma, özellikle el sırtı ve el bileği dorsal yüzde kızarıklık, kaşıntı ve döküntü ile başvurdu (Şekil 1a). El ayası ve ayak tabanında hiçbir lezyon görülmedi. Hastanın laboratuvar incelemesinde bir özellik yoktu. Hastanın el bileği dorsal bölgeden yapılan biyopsisi stratum korneumda parakeratoz, epidermiste granüler tabaka belirginliği, dermiste dilate vasküler yapılar olarak rapor edildi. Hastanın kapesitabin dozu azaltılarak 1000 mg/m2 BID verildi. Dördüncü siklusta lezyonlarda belirgin gerileme, şikayetlerinde azalma saptandı (Şekil 1b). Sonraki sikluslarda aktivasyon gözlenmedi.;){kind=link}
Discussion
Kapesitabin birçok insan tümöründe yüksek konsantrasyonda timidin fosforilaz enzimi bulunması bilgisinden yola çıkılarak geliştirilmiş, 5-FU'nun bir ön ilacıdır.[2] Tümör içinde klinik olarak aktif 5-FU'ya dönüşür. Antrasiklin ya da taksan tedavisinin başarısız olduğu, ilerlemiş ya da metastatik meme karsinomlu hastalarda kapesitabin etkili tedavilerdendir. Bir diğer kulanım alanı da metastatik kolorektal kanserdir. Sık görülen yan etkileri el-ayak sendromu, deri pigmentasyonu, diyare, bulantı, kusma ve halsizliktir.[3],[5] Faz 1 ve faz 2 çalışmalarda kapesitabinin en sık görülen yan etkisinin el-ayak sendromu olduğu ve sıklığının %10-50,7 arasında değiştiği ve doza bağımlı olduğu bilinmektedir.[6],[7] Bu etkinin en sık ve şiddetli olarak 2. siklusta ortaya çıktığı bildirilmiştir.[11] El ayak sendromu tedavisinde pridoksin 500 mg/gün, E vitamini 300 mg/gün, topikal nemlendiriciler ve kına yakmanın yararlı olduğu bildirilmiştir.[8] Bizim olgumuzda el bileği dorsal yüzünde gelişen lezyonlar doz azaltılması sonrası geriledi ve bir daha aktivasyon gözlenmedi.Kapesitabin kullanan hastaların takibi sırasında el ve ayak bileğinde el-ayak sendromuna benzer lezyonların gelişebileceği akılda tutulmalıdır. Hastanın günlük yaşamını etkileyebilecek olan bu lezyonların görülmesi durumunda ilaç dozunun azaltılması düşünülmelidir.
References
1) Elasmar SA, Saad ED, Hoff PM. Case report: handfoot syndrome induced by the oral fluoropyrimidine S-1. Jpn J Clin Oncol 2001;31(4):172-4.
2) Budman DR. Capecitabine. Invest New Drugs 2000;18(4):355-63.
3) Chen GY, Chen YH, Hsu MM, Tsao CJ, Chen WC. Onychomadesis and onycholysis associated with capecitabine. Br J Dermatol 2001;145(3):521-2.
4) Gerbrecht BM. Current Canadian experience with capecitabine: partnering with patients to optimize therapy. Cancer Nurs 2003;26(2):161-7.
5) Liu X, Song S, Guan Z, Wu S, Duan Y, Yu J, Yang L. Capecitabine (xeloda) in the treatment of relapsed and metastatic breast cancer. [Article in Chinese] Zhonghua Zhong Liu Za Zhi 2002;24(1):71-3. [Abstract]
6) Nishida M. Pharmacological and clinical properties of Xeloda (Capecitabine), a new oral active derivative of fluoropyrimidine. Nippon Yakurigaku Zasshi 2003;122(6):549-53.
7) Smorenburg CH, Bontenbal M, Verweij J. Capecitabine in breast cancer: current status. Clin Breast Cancer 2001;1(4):288-93. [Abstract]
8) Vivier A. Atlas of clinical dermatology. 3rd ed., Spain: Elsevier Science Limited; 2002. p. 405-11.
9) Risum S, Langer SW. Plantar-palmar erythrodysesthesia. A new and relatively frequent side effect in antineoplastic treatment. [Article in Danish] Ugeskr Laeger 2003;165(33):3161-2. [Abstract]
10) Lin E, Morris JS, Ayers GD. Effect of celecoxib on capecitabine-induced hand-foot syndrome and antitumor activity. Oncology (Williston Park) 2002;16(12 Suppl No 14):31-7.